Dil ve Konuşma Bozukluklarının Tedavisi

Dil ve konuşma bozukluklarının tedavilerini nasıl olduğunu anlatmadan  önce  bazı kavramları tekrar tanımlak faydalı olacaktır. Öncelikle Konuşma ve dil birbirlerinden farklı kavramlardır. Dil, düşüncenin sözel ya da sözel olmayan bir şekilde ifade edilmesidir. Konuşma ise sözel dildeki sesleri çıkarmak için gerekli olan motor işlemlerdir. Dil bozukluğunda; dilin biçimi, içeriği, kullanıma ilişkin kuralların edinilmesi ve kullanılmasına ilişkin problemler görülür. Dile ilişkin bozukluklar da alıcı ve ifade edici dil bozuklukları şeklinde görülür. Alıcı  dil bozukluğu dilin biçim, içerik ve kullanım boyutlarını anlamada güçlük olarak tanımlanırken ifade edici dil bozukluğu da bu  boyutların kullanımında problemler görülür.

Konuşma bozukluğunda ise sözel dildeki sesleri çıkarmak için gerekli olan motor işlemlerde (solunum, fonasyon, artikülasyon ve rezonans) problemler görülür. Konuşmayı oluşturan anatomik ve fizyolojik yapıların herhangi birinin hastalık, yaralanma yada diğer nedenlerle zarar gördüğümde konuşma  bozuklukları ortaya çıkar.

Dil ve Konuşma Bozuklukarı Nelerdir?

Dil ve konuşma bozuklukları sözel ve sözel olmayan iletişim bozukluklarında yutma bozuklukarına kadar  oldukça geniş yelpazeli bir alandır. Bir sınflama yapmak gerkirse dil ve konuşma bozukluklarını 5 grupta iceleyebiliriz.

1. SÖYLEYİŞ BOZUKLUKLARI: Söyleyiş bozuklukları iki grupta incelenebilir. Bunlar; Artikülasyon(sesletim) bozuklukları ve fonolojik (sesbilgisel) bozukluklardır.
2. SES BOZUKLUKLARI: Sesin Perdesi, Yüksekliği ve Kalitesine ilişkin bozukluklardır. Ses bozuklukları çoğunlukla yanlış ve aşırı ses kullanımına bağlı gelişir. Ses bozukularının tedavisi ses terapisi teknikleri ile yapılır.
3. AKIŞ BOZUKLUKLARI: Akış bozuklukalrıda iki grupta incelenebilir. Bunlar;Konuşmanın akışın çeşitli semptomlarla kesilmesi şeklinde görülen “Kekemelik” yada konuşmada seslerin hızdan dolayı üst üste binmesi  sonucu konuşmanın anlaşılırlığının etkilenmesi şeklinde görülün “Takifemi”dir.
4. DİL BOZUKLUKLARI: Dil bozukluklar başlıca iki başlık altında toplanabilir. Bunlar gelişimsel dil bozuklukları ve edinilmiş dil bozukluklarıdır. Gelişimsel dil bozukuğunda; çocukların beklenen zamanda dil gelişimlerini geliştiremezler. Konuşmada ve anlatmada güçlükleri vardır. Bu durum gecikmiş dil olarak da tanımlanır. Edinilmiş dil bozukluğunda; önceden konuşması normal olan kişilerde geçirilmiş beyin hastalığına bağlı olarak ortaya çıkan dil bozukluğudur.  Konuşmanın yansıra  anlama, okuma ve yazmada etkilenir. Beyindeki hasarın boyutuna göre  hastalığın tip ve seyri değişebilir.
5. YUTMA BOZUKLUKLARI: Yutma bozukluğu tıp dilinde disfaji olarak bilinir. Bu durum yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişinde gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçmasını içerir.

Konuşma bozukluklarının tedavisine başlamadan öncelikle ayrıntılı bir değerlendirmeyle bireyin dil, konuşma ve iletişimsel ihtiyaçlarının belirlenmesi gerekmektedir. Farklı problemlere yönelik farklı değerlendirme süreçleri uygulanır. Değerlendirme sürecinde vaka öyküsü alınır, gözlem yapılabilir, genel gelişime, dil ve konuşmaya ilişkin standart testler (SST, TELD vb.) uygulanabilir, aileden bir dil örneği alınabilir ve genel gelişimi değerlendirmeye yönelik testler  uygulanabilir. Bunu dışında yutma bozukluklarının değerledirmesinde videofloroskopik icelemler yapmak gerekmektedir.

Yapılan değerlendirme sonrasında genel bir program yerine yapılan değerlendirmelerle bireyin ihtiyaçlarına uygun bireysel ve kişiye özgü  programlar hazırlanır. Çocuklarla yapılan tedavilerde ailelerle işbirliği yapılarak çocukların  edindiği iletişim becerilerin günlük hayatta daha çabuk geçirilmesine çalışılır.

Dr. Serkan Bengisu
Dil ve Konuşma Terapisti